ლეიშმანიოზი

ლეიშმანიოზი არის დაავადება, რომელიც გამოწვეულია ლეიშმანიის გვარის უმარტივესი პარაზიტებით, რომელიც ჯანმრთელ ცხოველს გადაეცემა მოსკიტისგან. ლეიშმანიის გვარში 23-მდე სახეობაა აღმოჩენილი და მათი უმრავლესობა ზოონოზურია.

შინაურ ცხოველებში ყველაზე გავრცელებული ლეიშმანიის სახეობა არის L. infantum, რომელიც ძირითადად ძაღლებში გვხვდება. ის ძალიან საშიშია როგორც ძაღლებისთვის, ისე ადამიანებისთვის, რადგან იწვევს შინაგანი ორგანოების დაზიანებას. კატებში და სხვა შინაურ ცხოველებში ლეიშმანიოზი გაცილებით იშვიათად ფიქსირდება.

როგორ ხდება დაავადების გადაცემა?

ლეიშმანიოზის გადაცემა ხდება ორი გზით: ვექტორულად, ან  ვერტიკალურად. ვექტორული გადაცემა გულისხმობს ჯანმრთელი ცხოველის ორგანიზმში პარაზიტის მოხვედრას მოსკიტის საშუალებით, ხოლო ვერტიკალური გადაცემა ეწოდება დედა ცხოველიდან ლეკვის ორგანიზმში პარაზიტების მოხვედრას. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ყველა კოღო არ არის ლეიშმანიის მატარებელი. ავადდება ჯანმრთელი ცხოველი ავადმყოფი ცხოველის სისხლის გადასხმის შემთხვევაშიც. დაავადების პირდაპირი გავრცელება ავადმყოფი ცხოველიდან ჯანმრთელზე თითქმის არასდროს ხდება, თუმცა ასეთი ერთეული შემთხვევებიც არის დაფიქსირებული და ყველა მათგანში ძაღლებს მჭიდრო კონტაქტი ჰქონდათ ან ერთმანეთში იჩხუბეს.

როგორ ავადდება ცხოველი?

სხვადასხვა მონაცემების მიხედვით, ძაღლი ყველაზე ხშირად ავადდება L. infantum-ით, რომელიც კანზე კოღოს ნაკბენით ხვდება. კანზე მოხვედრის შედეგად პარაზიტები შეიჭრება ორგანიზმში და იქ მრავლდება. რა თქმა უნდა, ორგანიზმის იმუნური პასუხი უმნიშვნელოვანესი განმსაზღვრელია იმის, თუ რამდენად რთული მიმდინარეობა ექნება დაავადებას.

ინკუბაციური პერიოდი გრძელდება 6 თვიდან 1 წლამდე. ამ პერიოდის განმავლობაში პარაზიტი მრავლდება დასნებოვნებული ცხოველის ორგანიზმში და გადადის ლიმფურ სისტემაში. ინკუბაციური პერიოდის ხანგრძლივობაზე და კლინიკური ნიშნების სირთულეზე შეიძლება გავლენა იქონიოს ასაკმა, ცხოველის ჯიშმა, კვებამ, თანმდევმა დაავადებებმა, არაინფექციური დაავადებების არსებობამ და სხვა მრავალმა ფაქტორმა.

კლინიკური ნიშნები

ძაღლის ლეიშმანიოზი არის მულტისისტემური დაავადება, რომელსაც აქვს იმუნური რეაქციების და კლინიკური გამოვლინებების მეტად ცვალებადი სპექტრი. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, კლინიკური ნიშნები მეტწილად დამოკიდებულია ცხოველის იმუნურ სისტემაზე, იმაზე თუ რამდენად ბრძოლისუნარიანია ანტისხეულები.

კლინიკური ნიშნებიდან ყველაზე ხშირად გვხვდება სისხლდენა ცხივრიდან, თვალის პათოლოგიები, კანის მთლიანობის დაზიანება. ამ სიმპტომებს თან ახლავს წონაში კლება, დატვირთვის აუტანლობა, ლეთარგია.

სტატისტიკის მიხედვით, დაავადებული ძაღლების 80-90%-ს აღენიშნება კანის დაზიანებები, ადენოპათია – 62-90%, თვალის პათოლოგიები 16-81%, ელენთის გადიდება 10-53%, კლანჭების პათოლოგიური ზრდა 20-31%, ანემია 60-73%. აღინიშნება ასევე პოლიურია,  პოლიდიფსია, ღებინება, თირკმელების დაავადებები, კოლიტი, კუნთების, სახსრების და ძვლების პათოლოგიები.

კანის დაზიანებები გვხვდება სახეზე, ყურებზე, დრუნჩზე. გენერალიზებული ფორმის დროს კი მთლიანი სხეულის ნებისმიერ უბანზე.

დიაგნოსტირება

ლეიშმანიოზის ზუსტი დიაგნოსტირებისთვის გამოიყენება სწრაფი ტესტი, სისხლის ბიოქიმიური და სეროლოგიური ანალიზი და შარდის ანალიზი.

მკურნალობა

სამწუხაროდ ამ დაავადებისგან სრულად განკურნება შეუძლებელია, თუმცა ვეტერინარის დროული ჩარევის და საჭირო პრეპარატების გამოყენების შემთხვევაში შესაძლებელია დაავადების პროგრესირების შეჩერება და გამოვლენილი კლინიკური ნიშნების შემსუბუქება. პრეპარატების გამოყენება კი მთელი სიცოცხლის განმავლობაში აუცილებელია მდგომარეობის დამძიმების თავიდან ასაცილებლად.

იმის გათვალისწინებით, რომ თქვენი ოთხფეხა მეგობარი სრულად ვერ გამოჯანმრთელდება, მთელი სიცოცხლის განმავლობაში არსებობს იმის რისკი, რომ ვექტრული ან პირდაპირი გზით გადაედოს დაავადება პატრონს ან სხვა ძაღლს.

პროფილაქტიკა

ანტიპარაზიტული საშუალებებით ცხოველის მუდმივი დამუშავება, განსაკუთრებით გაზაფხულსა და ზაფხულის პერიოდში. ანტიპარაზიტული საყელოს გამოყენება კიდევ უფრო შეამცირებს კოღოს კბენის ალბათობას. დაავადების გავრცელების ალბათობის შემცირების მიზნით უმჯობესია თუ თქვენს ძაღლს მოარიდებთ დაინფიცირებულ ცხოველს და ისეთ უბნებს, სადაც განსაკუთრებულად ბევრი ცხოველი ავადდება ლეიშმანიოზით.

ევროპის სხვადასხვა ქვეყნებში და ბრაზილიაში უკვე შემუშავებულია ლეიშმანიოზის ვაქცინა და კიდევ იქმნება ახალი ვაქცინები, თუმცა მაღალი ფასის გამო, საქართველოს ბაზარზე ჯერ-ჯერობით არ გვხვდება.